Tó mák lẹ là trò chơi phổ biến của đồng bào Thái (Ảnh:baomoi.com)

"Tó" nghĩa là chơi hoặc đánh, còn mák lẹ là tên của một loại quả. Trò chơi tó mák lẹ được tổ chức đơn giản, ai cũng có thể tham gia, không phân biệt già trẻ, đàn ông hay đàn bà.

Sân chơi chỉ là một bãi đất nhỏ, bằng phẳng hoặc có thể chơi dưới gầm sàn. Quả mák lẹ được lấy từ những cánh rừng già, thuộc họ dây leo, to gần như quả cây phượng, có vỏ cứng, dài khoảng 30cm, mỗi quả có 4 - 5 hạt hình tròn, màu nâu đậm, chắc, càng chơi nhiều thì hạt càng đẹp, nhẵn bóng và đây là một đồ vật dùng để chơi lâu dài.

Tó mák lẹ tuỳ từng vùng có thể chơi khác nhau, nhưng thông thường được chia làm hai đội. Đội chơi, đội phục vụ, càng đông càng vui. Mák lẹ phải chẵn, cứ quả dựng tương ứng với quả bắn. Đầu tiên là dựng quả mák lẹ thành một hàng, sau đó kẻ sân làm 2 vạch. Vạch thứ nhất gọi là “khó nọi”, vạch thứ 2 gọi là “khó luông”, mỗi vạch cách nhau khoảng 1,5-2m. Tuỳ theo người chơi, các em nhỏ vạch chơi cách nhau gần hơn; với thanh niên và người lớn tuổi, vạch chơi cách nhau xa hơn. Người chơi càng giỏi thì khoảng cách giữa vạch thứ nhất và vạch thứ 2 càng xa.

Bà Lò Thị Phái, ở phường Đông Phong, thành phố Lai Châu, cho biết: Trò chơi tó mák lẹ có nhiều cách chơi. Trước hết là đặt một hạt mák lẹ lên mu bàn chân rồi bắn cho trúng đích; rồi tiếp đến ngồi quỳ, đặt hạt mák lẹ lên đầu gối bắn và đứng ở vạch xuất phát tung một hạt mák lẹ cho trúng đích…

Tất cả 4 vòng chơi đều yêu cầu phải bắn trúng đích, một đội chơi bắt đầu từ người đầu tiên tới người cuối cùng của đội đều phải qua hết từng vòng, hết vòng một mới sang vòng 2, nếu ai trong đội bắn không trúng đích thì chỉ cần có một người giỏi bắn thay trúng là được, trường hợp bắn hết quả mà vẫn không được thì cả đội sẽ bị loại. Ðội nào đã qua cả bốn bước là thắng một vòng và tiếp tục vòng hai. Trường hợp không qua ở bàn nào thì sẽ dừng ở đó và được ghi điểm để vòng sau đánh tiếp.

Ông Lò Văn Chom, ở xã Mường Cang, huyện Than Uyên, tỉnh Lai Châu, bộc bạch: Trò chơi tó má lẹ phổ biến nhất vào những ngày xuân. Ai cũng có thể chơi được, nhưng chơi lâu nhất là nam nữ thanh niên. Đây cũng là dịp để cho chúng tôi truyền dạy cho các thế hệ con cháu biết được trò chơi dân gian có từ ngàn đời, góp phần phát huy và bảo tồn những giá trị truyền thống của dân tộc…

Hội chơi tó mák lẹ luôn sôi nổi, hào hứng, tiếng vỗ tay của người cổ vũ cùng với tiếng reo hò của người thắng cuộc làm cho không khí ngày xuân thêm sôi động. 

Thuý Ngoạn (VOV-Tây Bắc)

Nguồn quehuongonline.vn

http://quehuongonline.vn/ban-sac-van-hoa/to-mak-le-tro-choi-ngay-xuan-20160420151131470.htm