Bài viết của Simon Cleven

Putin thúc đẩy một bước đột phá nhanh chóng

Một binh sĩ Nga đứng gần Pokrovsk trong sương mù: Gần đây, quân đội Nga đã tận dụng điều kiện thời tiết bất lợi ở Donbass. (Nguồn: IMAGO/Stanislav Krasilnikov/imago)

Gần đây, Nga đã đạt được một số tiến triển trên chiến trường – và đột nhiên người ta bắt đầu nói về hòa bình ở Ukraine. Nhưng những bước tiến của Nga có lẽ chỉ mang tính nhất thời. Các lực lượng phòng thủ Ukraine không muốn từ bỏ Donbass.

Giờ đây mọi thứ phải diễn ra nhanh. Với một kế hoạch 28 điểm, chính phủ Mỹ từ tuần trước đã gây sức ép đáng kể lên Ukraine. Phiên bản ban đầu của kế hoạch hòa bình yêu cầu nhượng lại toàn bộ bán đảo Crimea và toàn bộ vùng Donbass cho Nga, đồng thời đóng băng phần còn lại của chiến tuyến. Đây sẽ là sự vượt qua rõ ràng “lằn ranh đỏ” của Kyiv – và là chiến thắng lớn đối với Tổng thống Nga Vladimir Putin, khi chữ ký của ông dường như xuất hiện trong bản dự thảo đầu tiên của kế hoạch.

Trong những tuần gần đây, Tổng thống Nga đã tăng đáng kể các cuộc tấn công của quân đội ở Donbass và miền Nam Ukraine. Đột nhiên, quân Nga báo cáo thành công ở nhiều khu vực khác nhau: họ nói rằng đã chiếm các thành phố Kupyansk và Pokrovsk. Binh sĩ Nga cũng tiến nhanh hơn tại khu vực Zaporizhzhia so với các tháng trước. Trước bối cảnh đó, Điện Kremlin tung ra luận điệu rằng chiến thắng của Nga trước Ukraine là không thể tránh khỏi.

Tuy nhiên, các diễn biến trên chiến trường thời gian qua cho thấy không chỉ Ukraine gặp khó khăn – mà cả phía tấn công cũng vậy. Dù vậy, Putin khó có thể chấp nhận bất kỳ kế hoạch nào không mang lại cho ông ít nhất là sự đầu hàng của Ukraine.

Nga tăng cường tấn công kể từ hội nghị Alaska

Theo Viện Nghiên cứu Chiến tranh của Mỹ (ISW), quân đội Nga chiếm trung bình 9,3 km² lãnh thổ mỗi ngày từ 15/8 đến 20/11. Con số này tương đương diện tích quận Friedrichshain của Berlin. Cần lưu ý rằng Nga đạt được mức tăng này trung bình mỗi ngày trên toàn bộ mặt trận dài khoảng 1.200 km. Vì vậy đây không phải là bước tiến mang tính quyết định.

Điểm xuất phát cho các nỗ lực tấn công mới của Nga là hội nghị giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Putin vào giữa tháng 8. Khi đó, Putin đã kêu gọi quân Ukraine rút khỏi Donbass – và dường như ông muốn nhấn mạnh yêu cầu này bằng hành động trên chiến trường.

Không chỉ tung thêm quân, Nga còn được lợi từ thời tiết. Gần đây, mưa và sương mù bao phủ mặt trận phía đông Ukraine. Trong điều kiện như vậy, máy bay không người lái bị hạn chế.

Thời tiết cản trở phòng thủ ở Donbass

Máy bay không người lái là yếu tố trung tâm trong chiến lược phòng thủ của Ukraine: nhờ chúng, quân đội Kyiv có thể theo dõi chuyển động của quân Nga và tấn công kịp thời. Khi tầm nhìn giảm do sương mù hoặc gió mạnh, UAV khó thể hoạt động. Nga đã tận dụng điều này để tiến lên gần Pokrovsk và ở vùng Zaporizhzhia.

ISW nhận định: “Điều kiện thời tiết theo mùa này không kéo dài, và tốc độ tiến quân của Nga có thể sẽ chậm lại khi thời tiết ổn định.” Hiện nhiệt độ ở Donbass vẫn ở mức hai chữ số và thường xuyên có mưa, khiến mặt đất lầy lội và xe tăng khó di chuyển. Tuy nhiên, dự kiến đầu tháng 12 nhiệt độ sẽ giảm mạnh và có thể duy trì dưới 0°C đến tháng 3.

Ngoài ra, theo ISW, kể từ giữa tháng 8 Nga không còn phải đối mặt với những khu vực được phòng thủ kiên cố và đông dân như Sloviansk và Kramatorsk – thuộc “vành đai pháo đài” của Ukraine tại Donbass. Ukraine vẫn giữ vững hai thành phố này.

Vành đai pháo đài này là phần còn lại quan trọng nhất của vùng Donbass dưới kiểm soát Kyiv, khoảng 15% khu vực. Phía sau đó chủ yếu là đất trống – nơi quân Nga có thể dễ dàng tiến sâu vào nội địa hoặc hướng về Kyiv.

Nga muốn chiếm phần còn lại của Donbass mà không cần giao chiến

Tuy nhiên, kế hoạch 28 điểm ban đầu yêu cầu Ukraine từ bỏ khu vực này mà không chiến đấu. Nếu Nga duy trì tốc độ hiện tại, ISW tính toán rằng họ phải đến tháng 8/2027 mới có thể chiếm được toàn bộ Donbass. Điều này khó xảy ra do thời tiết thay đổi và khả năng phương Tây sẽ tăng viện trợ quân sự cho Ukraine. Nga cũng gặp khó trong tuyển quân và đào tạo binh sĩ mới.

Hiện giao tranh dữ dội nhất diễn ra ở Pokrovsk. Ukraine vẫn giữ một số vị trí, nhưng có nguy cơ bị bao vây. Cuối tuần qua, đặc nhiệm Ukraine đã tấn công nhiều vị trí Nga, trong đó có một khu công nghiệp trên đồi – nơi lính bắn tỉa Nga kiểm soát một vùng rộng lớn. Nhiều binh sĩ Nga cũng tập trung tại đây.

Vì vậy, Putin vẫn còn rất nhiều thời gian trước khi có thể chiếm Donbass bằng quân sự. Do đó, một “lối tắt” thông qua một kế hoạch hòa bình có lợi cho ông sẽ là điều Điện Kremlin rất hài lòng. ISW nhận định Nga muốn “tiết kiệm thời gian, công sức, nhân lực và nguồn lực để phục vụ các cuộc tấn công khác trong tương lai”.

Putin có thực sự sẵn sàng cho hòa bình?

Cuối tuần qua, Ukraine bắt đầu đàm phán với Mỹ về kế hoạch hòa bình ở Geneva. Sáng sớm thứ Hai, văn phòng Tổng thống Ukraine cho biết cuộc tham vấn “rất hiệu quả”, và đã đạt được “tiến triển đáng kể”. Một bản kế hoạch “cập nhật” đã xuất hiện – nhưng chưa được công bố. Nhiều khả năng nó sẽ gây thất vọng cho Putin.

Không rõ liệu Putin có sẵn sàng ký thỏa thuận hòa bình hay không. Hôm thứ Sáu, ông gọi bản kế hoạch đầu tiên do Mỹ đưa ra là “có thể xem xét”. Chuyên gia Đông Âu Andreas Umland cho rằng điều này có thể do Nga gặp áp lực kinh tế.

Tuy nhiên, phe cứng rắn trong Điện Kremlin đã bác bỏ bản kế hoạch trước đó, dù nó có lợi cho Nga. Thứ trưởng Ngoại giao Sergei Ryabkov phàn nàn rằng “nguyên nhân gốc rễ của cuộc chiến” không được giải quyết – ý nói về NATO, vũ khí phương Tây và việc Nga cáo buộc Ukraine “kỳ thị văn hóa Nga”.

Cố vấn chính sách đối ngoại của Putin, Yuri Ushakov, cũng bác bỏ đề xuất đối trọng của châu Âu, gọi nó là “phi cấu trúc”. Nhưng ông nói rằng nhiều điều khoản trong kế hoạch của Mỹ là “hoàn toàn chấp nhận được”.

“Sẽ xem thường sinh mạng của những người đã hy sinh”

Trong khi đó, binh sĩ Ukraine có phản ứng trái chiều với đề xuất hòa bình của Mỹ. Một người nói với BBC rằng “không ai ủng hộ kế hoạch này”. Một người khác nói rằng đề xuất “không đáng để quan tâm”.

Tuy nhiên, về khả năng từ bỏ Donbass, một binh sĩ khác lại nói: “Kệ họ, cứ để họ lấy.” Vì trong các thị trấn nơi đó, gần như không còn dân. “Chúng tôi không chiến đấu vì người dân – mà vì đất nước. Và chúng tôi đang mất quá nhiều người,” người lính có biệt danh “Snake” nói.

Donbass không chỉ mang giá trị chiến lược mà còn mang ý nghĩa biểu tượng: năm 2014, cuộc xâm lược của Nga bắt đầu từ đây. Khu vực này đã bị tranh chấp suốt 11 năm. Binh sĩ có biệt danh “Sailor” nói với BBC rằng từ bỏ khu vực này “sẽ phá hủy mọi thứ”, và “sẽ xem thường sinh mạng của những người lính và dân thường đã ngã xuống”.

Chuyên gia quân sự Franz-Stefan Gady nói trên Wall Street Journal rằng việc từ bỏ Donbass có thể gây chia rẽ nghiêm trọng giữa quân đội và xã hội dân sự Ukraine. “Dù tình hình chung vẫn bất lợi, đây không phải là một đội quân đang trên bờ vực thất bại,” Gady nói. “Họ kiệt sức, mệt mỏi – nhưng vẫn quyết tâm tiếp tục chiến đấu.”

Putin drängt auf einen schnellen Durchbruch