23/09/2018

	Fidel Castro: Những chuyến thăm lịch sử
	Tấm lòng của Fidel với Việt Nam

Vừa qua, được tham gia Đoàn vào Quảng Trị dự các hoạt động kỷ niệm 45 năm Fidel thăm vùng giải phóng (9/1973), với tư cách nhân chứng lịch sử, tôi lại bồi hồi sống lại những kỷ niệm đã khắc sâu nơi tâm khảm.

Bối cảnh của câu nói nổi tiếng

Các bạn đã biết về phát biểu của Fidel “Vì Việt Nam Cuba sẵn sàng hiến dâng cả máu của mình”, nhưng chắc mấy ai rõ xuất xứ cụ thể của lời tuyên bố xúc động mọi trái tim Việt Nam ấy. Từ sau ngày hai nước thiết lập quan hệ ngoại giao (12/1960), theo tinh thần chỉ đạo của Fidel, Cuba đã dành cho ta sự ủng hộ mạnh mẽ về chính trị, ngoại giao và sự giúp đỡ chân tình về vật chất trong đó có một vạn tấn đường viện trợ hàng năm.

Chủ tịch Fidel đưa Phó Thủ tướng Lê Thanh Nghị thăm trại bò Picadura (7/1967). (Ảnh tác giả cung cấp)

Thổ nhưỡng Cuba rất thuận lợi cho canh tác mía, nhưng lại không thích hợp cho gieo trồng lúa. Vì vậy, gạo tiêu dùng trong nước hầu hết là nhập khẩu. Từ khi cách mạng thành công, Cuba nhập gạo của Trung Quốc. Cuối năm 1965 bạn cử đoàn sang Bắc Kinh đàm phán, ký kết thỏa thuận trao đổi thương mại cho năm 1966. Mặc dù được mùa lúa nhưng Trung Quốc đã không chấp nhận bán số lượng gạo như Cuba đề nghị mà còn giảm đi nhiều so với số lượng đã bán cho Cuba năm 1965 và nêu ra mấy lý do, trong đó có lý do “phải giúp đỡ Việt Nam”. Với phong cách lãnh đạo công khai, minh bạch, phát biểu trước gần nửa triệu người tham dự mít tinh tại Quảng trường Cách mạng Jose Marti ở Thủ đô La Habana, sáng 2/1/1966, Fidel đã thông báo điều đó và tuyên bố: “Chúng ta không yêu cầu Trung Quốc sửa đổi.  Chúng ta không bao giờ có thể phản đối điều này, lại càng không thể khi nhắc đến tên Việt Nam. Bởi vì, vì nhân dân Việt Nam, chúng ta sẵn sàng hiến dâng không chỉ đường mà còn cả máu của mình, là thứ còn quý giá hơn rất nhiều so với đường”.

 Là người được trực tiếp nghe lời tuyên bố ấy của Fidel và dịch đồng thời cho Trưởng đoàn đại biểu Việt Nam đang ngồi trên lễ đài ngay phía sau Fidel, tôi xúc động đến run người giữa tiếng hô vang dậy như sấm “Việt Nam muôn năm!” “Cuba - Việt Nam đoàn kết nhất định thắng!” của biển người trước mặt. Fidel luôn dành cho Việt Nam tình cảm đặc biệt, nên trong các sự kiện như thế, Đoàn ta luôn được bố trí ngồi ở vị trí ưu tiên nhất. Tôi còn lưu giữ một miếng cắt của báo Granma, số ngày 3/1/1966, vì có 2 tấm ảnh quý đăng trên trang 1 và trang 2 ghi lại thời khắc lịch sử nói trên và ảnh Đoàn Việt Nam.

Trong chuyến thăm lịch sử đầu tiên tháng 9/1973, Fidel đã tặng Việt Nam 5 công trình lớn rất thiết thực và có giá trị lâu dài, trong đó có công trình bò giống và gà giống. Khi nghe Fidel thông báo và dịch cho lãnh đạo ta tại hội đàm tôi vô cùng xúc động, nhớ lại ngày 28/7/1967, tôi được đi dịch cho Đoàn đại biểu ta do Ủy viên Bộ Chính trị, Phó Thủ tướng Lê Thanh Nghị dẫn đầu, sang dự kỷ niệm lần thứ 14 ngày Khởi nghĩa Vũ trang tấn công vào trại lính Moncada do chính Fidel tổ chức và trực tiếp chỉ huy. Sáng hôm đó Đoàn được báo sẽ đi thăm một cơ sở chăn nuôi bò. Chúng tôi thật bất ngờ thấy Fidel đến, ông đi thẳng vào mời Phó Thủ tướng ta ra xe rồi đích thân lái xe đưa Phó Thủ tướng tới thăm trại bò Picadura nổi tiếng do anh trai Ramon Castro làm Giám đốc. Fidel say sưa nói về kỹ thuật và kinh nghiệm chăn nuôi bò như một chuyên gia lão luyện trong nghề. Điều đặc biệt làm tôi xúc động nhất là: chuyện trò trong bữa trưa tại trang trại, Fidel đã nói với ông Nghị là sau thắng lợi Việt Nam phải phát triển công nghiệp chăn nuôi bò và gà; rằng sữa bò và trứng gà là thực phẩm tốt nhất, đặc biệt cho người già và trẻ em; rằng ông biết là bò Việt Nam rất nhỏ, năng suất rất thấp và theo ông thì cách phát triển đàn bò nhanh, hiệu quả, lại ít tốn kém nhất ở ta là lai tạo giống đực tốt với bò cái bản địa để giữ được sức đề kháng và triển khai đại trà ngay.

Tác giả với Fidel tại Hội nghị Không Liên kết (9/1979). (Ảnh tác giả cung cấp)

Tấm lòng đặc biệt với Việt Nam

Tôi thật sự chưa thấy tiền lệ nào trong thông lệ ngoại giao như sự kiện này cũng như rất nhiều lần khác Fidel đã dành cho khách Việt Nam một sự đón tiếp quá đặc biệt. Nhưng điều để lại trong tôi ấn tượng sâu sắc nhất là tấm lòng thật sự sâu nặng, nồng nhiệt, chân tình của Fidel dành cho nhân dân và sự nghiệp chính nghĩa của ta, thể hiện không chỉ qua những cử chỉ đặc biệt ưu ái như vậy, mà hơn thế, qua những việc làm vô cùng ý nghĩa và giá trị ông đã dành cho nhân dân ta. Năm 1973, khi Việt Nam đã giành được thắng lợi chiến lược cơ bản với Hiệp định Paris, hòa bình đã lập lại ở miền Bắc, chúng ta bắt đầu công cuộc tái thiết, ông sang thăm Việt Nam đã quyết định tặng Trung tâm bò đực giống Moncada ở Ba Vì, trang trại bò cái giống ở Mộc Châu và Trung tâm gà giống ở Tam Đảo, tất cả với trang thiết bị hiện đại nhất và con giống tốt nhất để ta lấy tinh lai tạo đàn bò bản địa, đồng thời phát triển bò cao sản và công nghiệp chăn nuôi gà. Còn bệnh viện đa khoa hiện đại gần 500 giường với đầy đủ trang thiết bị, ông đề nghị xây ở Đồng Hới để chạy chữa ngay cho các thương bệnh binh từ tiền tuyến đưa ra và các nạn nhân, đồng bào vùng chiến tranh phá hoại ác liệt nhất.

Một sự kiện nữa cũng là độc nhất vô nhị trong quan hệ quốc tế, nói lên tấm lòng của Fidel đối với Việt Nam đặc biệt như thế nào. Ngày 08/5/1969, Phái đoàn Mặt trận Dân tộc Giải phóng (MTDTGP) tại cuộc đàm phán Paris đưa ra «Giải pháp toàn bộ 10 điểm» để giải quyết cuộc chiến tranh xâm lược của Mỹ chống Việt Nam. Chưa đầy một tháng sau, ngày 3/6/1969, tại cuộc mít tinh quần chúng quen thuộc mỗi khi có sự kiện trọng đại ở Quảng trường Jose Marti, lần này chỉ để bày tỏ tình đoàn kết với Việt Nam nhân dịp đón Đoàn MTDTGP miền Nam Việt Nam do ông Trần Bửu Kiếm dẫn đầu, Fidel đã dành một giờ mười phút liền để phát biểu, bày tỏ sự ủng hộ của Cuba đối với lập trường đúng đắn đó của Việt Nam. Với trí tuệ uyên bác và tài năng xuất chúng của một vị lãnh tụ, một tiến sỹ luật, một nhà hùng biện lừng danh trên thế giới, Fidel đã mổ xẻ, phân tích sâu sắc, toàn diện về mặt đạo lý, pháp lý và thực tiễn từng điểm một của hai bên. Từ đó, Fidel nêu bật lập trường của Việt Nam là tuyệt đối chính nghĩa phù hợp với thực tế, không gì bác bỏ được, bày tỏ sự ủng hộ hoàn toàn, tuyệt đối của Đảng, Chính phủ và nhân dân Cuba, kêu gọi toàn thế giới ủng hộ lập trường và cuộc đấu tranh chính nghĩa của nhân dân ta; đồng thời vạch trần và cực lực lên án, bác bỏ lập trường cực kỳ phi nghĩa, phi lý cũng như âm mưu thâm độc và tội ác tày trời của Mỹ.

Nhân hậu và chân tình

Cuối cùng, một kỷ niệm riêng mà tôi sẽ mang theo đến mồ. Đó là tháng 9/1979, sau hơn hai năm tôi được gặp lại Fidel khi tháp tùng Thủ tướng Phạm Văn Đồng sang Cuba tham dự Hội nghị cấp cao VI  các nước Không liên kết. Tại hội nghị ấy có vấn đề quyền đại diện của Campuchia. Fidel đã đến gặp Thủ tướng ta để trao đổi và hoàn toàn thống nhất quan điểm, cách xử lý vấn đề nan giải này. Tạm biệt Thủ tướng, Fidel thân mật nắm tay tôi cùng ông ra ngoài hành lang. Ông khoác tay phải lên vai tôi vừa đi vừa hỏi chuyện thân tình về công việc và gia đình! Tôi thực sự xúc động, trả lời ông mà giọng nghẹn lại! Ôi, vị lãnh tụ vĩ đại của nhân dân Cuba, người anh hùng huyền thoại lừng danh trên thế giới mới nhân hậu, tình cảm, gần gũi làm sao!

Cùng với những kỷ niệm thật sâu sắc không thể nào quên với Fidel, tôi mãi mãi nhớ ơn ông vì tất cả những gì ông đã cho tôi và học được từ ông; vinh hạnh đã được phục vụ, gặp gỡ, quen biết, kính yêu ông, từ ngọn lửa lý tưởng cháy bỏng, tấm lòng nghĩa khí cao thượng, hào hiệp, bác ái, ý chí bất khuất, bản lĩnh gang thép, những tư tưởng uyên bác, tinh thần lạc quan và nguồn nhiệt huyết bất tận ông đã truyền cho tôi, không ngừng khích lệ tôi phấn đấu vươn lên, hoàn thiện mình như một công dân, một công chức ngoại giao, một người cộng sản chân chính đã hoàn thành nhiệm vụ và nay được nghỉ hưu hoàn toàn thanh thản!

Đại Sứ Nguyễn Đình Bin

(Tác giả nguyên là UVTW Đảng, Thứ trưởng Thường trực Bộ Ngoại giao, Đại sứ )

Theo Thế giới & Việt Nam