tác giả Lê Diễn Đức
Tôi vẫn cố gắng cắt nghĩa tại sao có nhiều người Việt, trong đó có cả tướng lĩnh quân đội, lại ủng hộ cuộc xâm lược Ukraina của nước Nga?
Tôi biết rất rõ những người Việt đó đến hôm nay vẫn giữ một nỗi ám ảnh đẹp về Liên Xô: quốc gia đã viện trợ vũ khí, lương thực, chuyên gia, xương máu và cả niềm tin cho Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ. Điều đó không ai phủ nhận được. Đó là một phần lịch sử, là sự thật, là công lao mà dân tộc Việt Nam mang nợ về mặt tinh thần.
Nhưng vấn đề nằm ở đây: Liên Xô của ngày xưa không phải là nước Nga của Vladimir Putin ngày hôm nay. Và ơn nghĩa của quá khứ không thể trở thành cái cớ để biện minh cho những hành động xâm lược của hiện tại.
Sau năm 1975, Việt Nam dựa hoàn toàn vào Liên Xô. Hiệp ước Hữu nghị và Hợp tác năm 1978 đặt Việt Nam vào một trục chiến lược đối đầu với Trung Quốc. Lê Duẩn chọn Liên Xô (giống như Ukraina muốn gia nhập NATO để ngăn ngừa anh hàng xóm hung hăng) và điều đó khiến Bắc Kinh giận dữ. Chính sách phân biệt đối xử với người Hoa khiến hàng trăm nghìn người Hoa phải bỏ chạy hoặc ra đi theo đường “bán chính thức” (đổi vàng lấy bãi). Và rồi tháng 2/1979, Trung Quốc xua quân xâm lược, tàn phá 6 tỉnh biên giới phía Bắc, giết hại dân thường, đốt phá nhà cửa, phá sạch cơ sở hạ tầng của ta.
Hành động đó là xâm lược trắng trợn, và người Việt – cho đến hôm nay – vẫn mang nỗi đau đó như một vết sẹo không lành.
Hoàng Sa bị Trung Quốc cưỡng chiếm cũng vẫn là nỗi đau sừng sững, không bao giờ phai.
Vậy mà, khi Nga xâm lược Ukraine, khi Putin đưa quân sang một nước độc lập, sát nhập lãnh thổ, phá nát nhà cửa, giết dân thường, thì nhiều người Việt lại… ủng hộ Putin. Họ ca ngợi Putin “chống Mỹ”, “diệt phát xít”, “trả thù cho Liên Xô” (theo tuyên truyền phi lý của Nga), dù chính Nga đã ký công nhận biên giới Ukraine năm 1991. Crimea bị Nga sát nhập chẳng khác gì Hoàng Sa bị Trung Quốc chiếm.
Vậy mà cùng một hành vi, người Việt lại có hai thái độ trái ngược.
Đó chính là nghịch lý đau đớn trong tư duy của nhiều người Việt.
Vì ký ức về “Liên Xô là bạn” quá lớn, quá đẹp, quá ám ảnh. Nó giống một bức ảnh cũ bị đóng khung, treo mãi trong đầu. Hình ảnh đó khiến họ không còn phân biệt được rằng: Nga không phải Liên Xô. Putin không phải Gorbachev hay Brezhnev. Ukraina cũng đã từng là một phần quan trọng của Liên Xô đã giúp Việt Nam rất nhiều.
Nhưng họ đã không cập nhật thực tế. Hoài niệm đã che mờ lý trí.
Một lý do khác: trong tâm thức của một bộ phận người Việt, Mỹ vẫn là “kẻ thù cũ”, “đế quốc”, “tư bản”, vì họ được nuôi dưỡng bằng giáo trình chiến tranh lạnh, bằng những câu khẩu hiệu chống Mỹ suốt mấy chục năm. Họ bất chấp thực tế là Mỹ và Việt Nam giờ đây là đối tác chiến lược toàn diện, mỗi năm có hàng chục ngàn du học sinh Việt Nam sang Mỹ, Mỹ là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam...
Và vì bài Mỹ theo quán tính, đố kỵ, họ tin bất kỳ ai chống Mỹ đều là “người tốt”. Putin – kẻ luôn dựng hình ảnh chống phương Tây – bỗng nhiên trở thành “anh hùng”.
Đó không phải là nhận thức chính trị. Đó là phản xạ tâm lý.
Họ cũng không nhìn thấy sự tương đồng ghê gớm giữa Trung Quốc 1979 và Nga 2022:
- Cùng xâm lược nước nhỏ hơn
- Cùng viện cớ “bảo vệ người nói tiếng Hoa / tiếng Nga
- Cùng phá hủy biên giới quốc tế
- Cùng hành xử kiểu đế quốc
Nếu ta căm thù Trung Quốc vì năm 1979 và Hoàng Sa, thì tại sao không căm thù hành vi tương tự của Nga?
Nếu chính quyền Hà Nội nhìn thấy cuộc chiến không cân sức, tổn thất nhân mạng quá lớn, trao 6 tỉnh phía Bắc cho Trung Quốc để đổi lấy hòa bình, thái độ của họ sẽ ra sao?
Nếu ta coi trọng chủ quyền Việt Nam, thì tại sao lại ủng hộ việc Nga chà đạp chủ quyền Ukraina?
Một số người Việt không nhìn thế giới bằng nguyên tắc, mà nhìn bằng cảm tính của ký ức.
Nhưng tình cảm không thể thay thế được lẽ phải.
Ước vọng, hoài niệm không thể trở thành “bằng chứng”.
Và quan trọng nhất: ơn nghĩa không thể trở thành giấy phép cho xâm lược.
Nếu ta muốn Việt Nam được tôn trọng chủ quyền, thì phải tôn trọng chủ quyền của Ukraina.
Nếu ta muốn lên án Trung Quốc vì Hoàng Sa, thì phải lên án Nga vì Crimea và Donbass.
Nếu ta muốn một thế giới công bằng, thì phải nhìn sự thật bằng lý trí chứ không bằng ký ức.
Một người Việt biết suy nghĩ độc lập phải đủ tỉnh táo để phân biệt: Bạn của ngày hôm qua không có nghĩa là bạn của hôm nay. Kẻ xâm lược ở bất cứ nơi nào đều mang cùng một bản chất.
Và một lần nữa tôi khẳng định: nước Nga của Putin hôm nay không phải là Liên Xô xưa!
Bài và ảnh của tác giả Lê Diễn Đức
|
.jpg)
 (1).gif)
