SƠN LA KÝ SỰ

                           BÀI 11:

                          NÚI MƯỜNG HUNG

Con sông Mã chảy đến đây chừng như chững lại, mở rộng bồi đắp đôi bờ thành cánh đồng của Chiềng Cang, Mường Hung. Núi ở đây không cao lắm nhưng trên đỉnh có mây phủ với rừng đại ngàn ngút tới Thượng Lào (Hủa Phăn). Bản nhà ở đây đông vui trù phú với những ruộng lúa, bãi dâu xanh biếc, con gái ở đây da trắng nõn nà…

         Ấy là vào hồi tháng 10/1953 có một chàng trai Thanh Hóa (Lê Gia Hợp) Đội viên Đội vũ trang tuyên truyền (Việt Minh) đã đi sâu vào vùng hậu địch, tới đây “cắm bản” để xây dựng cơ sở kháng chiến chống Pháp ở vùng biên giới Việt Lào. Ai ngờ, chàng ta lại là một thi sĩ, là cán bộ “bí mật” sống giữa lòng dân “3 cùng” với đồng bào, trước cảnh đẹp, người xinh… hồn thơ anh ta thấm đượm các khúc hát “khắp” - tình ca Tây Bắc viết theo kiểu ví von (anh là/ em là…). Thế là một bài thơ tự nhiên xuất thần:

(Mường Hung = mường trong sáng)

                                   NÚI MƯỜNG HUNG

                                   DÒNG SÔNG MÃ

         Anh là núi Mường Hung

         Em là dòng sông Mã

         Sông nhiều rêu, nhiều cá

         Núi nhiều thú, nhiều măng

         Chiều bóng anh che sông

         Sớm mắt em lóng lánh

Sáo cành cây anh thổi vang lanh lảnh

Gió  lùa qua miệng anh lại mỉn cười

Giữa lòng em thuyền độc mộc ngược xuôi

Như trăm nỗi băn khoăn khi đến tuổi

         Nếu trời làm em sóng nổi

Anh ngả mình ngăn lại lúc phong ba

         Em là búp bông trắng

         Anh là ngọn lúa vàng

         Thi nhau lớn đẹp nương

                            Tỏa mùi thơm cùng nghe chim hót

                            Em cứ về nhà trước

                            Đợi anh ở bên khuông

                            Anh là no lòng Mường

                            Em làm vui ấm bản

                                      Nếu con gấu dẫm gẫy cành bông trắng

                                      Lá lúa anh sẽ cưa đứt chân

                                      Nếu lúa này chuột khỉ dám đến ăn

                                      Sơ bông em sẽ bay mù mắt nó                          

                            Anh là rừng thẳm

                            Em là suối sâu

                            Cây rừng anh làm cầu

                            Bắc ngang lên lòng suối

                            Hoa rừng nở đỏ chói

                            Soi bóng xuống lòng em

Suối chảy quanh ấp rừng vắng ngày đêm

Cây gỗ lớn là tay anh vững chắc

Nếu hùm qua suối em thành thác

Nếu sói về rừng anh sẽ thành chông

                            Quyết chẳng chịu đau lòng

                            Đời chúng ta rừng núi

                            Suối em phá tan bóng tối

                            Rừng anh chặn lại bão giông

                                      Để anh lớn mãi thành núi Mường Hung

                                      Em ngoan chảy thành dòng sông Mã

                                                                  Mường Hung 10/1953

                                                                           Cầm Giang

Bài thơ chép tay, được gửi qua “giao thông” về hậu phương… với bút danh Cẩm Giang (ý là quê vùng Cẩm Thủy - Thanh Hóa bên dòng sông Mã hạ lưu)… nhưng khi đến tay cô đánh máy (ở căn cứ báo chí) thì cô này phát hiện cái phi lý ở cái tên tác giả - ở Sơn La có họ Cầm, họ Lò… chứ làm gì có họ Cẩm? thế là cuối bài thơ in ra được đề tác giả Cầm Giang.

Bài thơ sau đó được nhạc sỹ Bùi Đức Hạnh phổ nhạc thành bài “Tình ca Tây Bắc” nổi tiếng trở thành “khu ca” của đài phát thanh Tây Bắc một thời.

         (Nhạc sỹ thực ra chỉ lấy 1 số câu, còn là mô phỏng thơ Cầm Giang mà thôi).

         Bài thơ thực ra cũng chưa hay lắm, nếu so với “Tình sông núi” của Trần Mai Ninh, “Đèo cả” của Hữu Loan thì cón cách xa mấy quăng dao.

         Bài thơ viết theo kiểu ví von của Trường ca Tản chụ xiết xương (tâm tình người yêu): Trai đáp/ gái đáp nên có giọng điệu dân ca Thái, để người đọc dễ tưởng đây là 1 tác giả dân tộc Thái.

                            Có câu sáng giá:

                            “Giữa lòng em thuyền độc mộc ngược xuôi”

         Làm ta nhớ lại từ hồi 1936, Lưu Trọng Lư đã viết:

                            “Mắt em là một dòng sông

                            Thuyền ta bơi lặng trong dòng mắt em”

         Rồi các câu khá ấn tượng mới mẻ:

                            Anh làm no lòng Mường

                            Em làm vui ấm bản

         Đoạn dưới “ký sự” kiểu thơ tuyên truyền hô khẩu hiệu của thời kháng chiến chống Pháp (mà Bùi Ninh Quốc, Phạm Tiến Duật sau này với “đường ra trận mùa này đẹp lắm” đã vượt trên cả Tố Hữu, tất nhiên là dưới tầng Chế Lan Viên).

         Tuy vậy, xét về bố cục cấu tứ bài thơ (mở đầu, thân bài, kết luận) thì tài hoa thơ Cầm Giang so các cây viết thời 1946 -1954 ở Tây Bắc thì Cầm Giang vẫn là số 1. Hai câu kết có thể nói là Đẹp, khá đắt:

                   Để anh lớn mãi thành núi Mường Hung

                   Em ngoan chảy thành dòng sông Mã.

         Đó cũng là cái “bất tử” của một tứ thơ lạ “đẹp” cùng với quê hương xứ sở.

         Năm 1961, NXB Văn học có in cho Cầm Giang tập thơ “Rừng trắng hoa Ban” gồm 30 bài, bài viết sớm nhất “Quả còn” Lai Châu 7/1950, bài cuối “mở lò thông gió” 1959 ở Mỏ Cẩm Thái Nguyên… xem kỹ chỉ có 1 bài đáng giá ở trên mà thôi.

         Thơ khó là vậy

                                                                                              3/3/2012

                                        Theo Nguyễn Khôi