|  
  Ảnh minh họa | 
    
 Khi ấy ông nội tôi còn sống, và ông vẫn hay kể cho anh chị em chúng tôi  về sự tích của cây khế đó khi ông đã mang cây giống con từ vùng cao phía  Bắc về trồng. Ông bảo: “Từ ngày khế ra quả cả xóm ăn thỏa thích, vui  sướng nhất là lũ trẻ trong làng vì chẳng có ngày nào là chúng không tới  xin ông vài, ba quả mang về chấm muối ăn”. Qua năm tháng, cây khế lớn  lên và ông cũng già đi. Khi tôi ra đời thì cây khế chua ấy đã cao lớn  tỏa bóng mát sum xuê che kín gần hết khoảng sân giếng vườn sau nhà.  Những mùa hoa, mùa quả cứ tiếp nối nhau liên tiếp, và chính những quả  khế chua ấy đã mang lại lợi nhuận cho gia đình bằng những buổi mẹ bứt  mang ra chợ bán để mua rau, mua đậu phụ cũng như mấy loại thức ăn khác  về cải thiện cho bữa cơm gia đình thêm tươm tất. Mỗi lần tôi chuẩn bị  trèo cây hái khế, bao giờ mẹ cũng dặn đi dặn lại là phải cẩn thận kẻo  gãy cành bị ngã là nguy hiểm, vì người đời luôn có câu dăn dạy “ngã cành  na, la cành khế”, ý nói hai loại cành cây này giòn, dễ gãy nên phải hết  sức cẩn thận khi leo cây hái quả. Nhìn những quả khế to, chín vàng, sai  lúc lỉu rất “ngon” mắt là vậy nhưng bọn trẻ chúng tôi mỗi đứa chỉ xơi  được một quả là cùng, vì nó rất chua. Nếu có muối ớt chấm thì còn có thể  ăn thêm được hơn một quả, chứ không thì đứa nào đứa ấy cũng ghê răng,  khé cổ vì chua. Tôi còn nhớ, hầu như giáp tết năm nào tôi cũng vẫn đòi  mẹ làm món khế xào mật. Món này dễ làm, ăn lại khá ngon nên trong các  thức đãi khách tới chúc tết bao giờ nhà tôi cũng có đĩa mứt khế xào mật.  Khi chế biến, mẹ thường nêm thêm chút gừng tươi giã nhuyễn, nên vị mứt  khế xào rất thơm, ngon và nó cũng có tác dụng chữa ho rất tốt.
 
Năm tôi đã đủ lớn và bước vào học cấp hai, thường là sau giờ  tới trường bọn trẻ trong xóm chúng tôi lại rủ nhau ra đồng, nơi có nhưng  vũng, đầm, mương máng để mò cua bắt cá. Mỗi lần như thế mang về mấy con  cá, mớ tép con con là mẹ lại làm món kho khế cho cả nhà. Khi kho khế  với tép, với cá, bao giờ những lát khế chua cũng được lát xuống đáy  xoong để cá, tép không bị cháy. Gia vị nêm vào nồi kho bao giờ cũng phải  đủ như: tương, muối, mì chính, mấy ngọn rau cúc tần. Nếu om với dưa cải  muối chua cũng rất ngon, và cách chế biến kiểu này không bao giờ được  thiếu vài ngọn thì là, dăm ba quả cà chua, và đặc biệt là mấy quả khế  chua… Ôi, chỉ nhớ đến những bữa ăn cá, tép kho khế chua mà nước miếng  tôi đã ứa ra vì thèm. Bây giờ ở thành phố, thi thoảng tôi cũng vẫn làm  món này với đầy đủ gia vị nêm nếm vậy mà làm sao nó không thể ngon bằng  cái ngày ấu thơ mẹ vẫn nấu cho tôi ăn (?!)
Cũng vì nhà có cây khế chua to, sai quả nên cả xóm tôi cũng  được nhờ lây, vì chẳng bao giờ bố mẹ tôi lại nỡ lấy tiền khi những nhà  hàng xóm sang xin mấy quả khế mang về ăn, hay kho cá.
Năm tôi ra  thành phố học, cây khế vẫn còn đó, chỉ thi thoảng tôi mới có dịp trở về  quê nhà nơi có mẹ cha, người thân, xóm giềng và cây khế chua đã gắn bó  với tôi biết bao nhiêu là kỷ niệm. Thế nhưng, dường như nó cũng giống  con người cũng có chu kỳ “sinh - lão - bệnh -tử”, để rồi mùa mưa bão  cách đây vài năm mẹ gọi điện thông báo cây khế đã bị bão quật ngã vì  thân cây già nua bị rỗng ở trong, làm tôi thấy tiếc nuối bởi dẫu sao nó  cũng đã là “người thân” của gia đình từ thời ông nội tôi, rồi đến bố mẹ,  và cả anh chị em chúng tôi. Như nhớ nhung và hoài niệm với cây khế  chua, mẹ tôi đã trồng thế vào đúng chỗ cũ một cây khế nhỏ. Tuy mỗi lần  về nhà, mặc dù thấy cây khế nhỏ ấy cứ dần lớn lên qua năm tháng nhưng  tôi vẫn cảm thấy thiêu thiếu và nhớ nhung cây khế chua cổ thụ đã đi qua  suốt quãng đời ấu thơ của tôi…
 
Phan Hoàng Diệu (Văn hóa Đời sống)
Nguồn quehuongonline.vn
http://quehuongonline.vn/van-hoc-nghe-thuat/cay-khe-chua-vuon-nha-20151209104916422.htm