Bài viết của Stefan Meister 

Ukraine cần tiếp tục nhận được hỗ trợ quân sự. Chỉ khi chính sách tại Nga thay đổi, hòa bình mới có cơ hội trở thành hiện thực. Đó phải là mục tiêu trong chiến lược của châu Âu.

Sự trở lại của Trump và tác động đối với an ninh châu Âu

Cuộc chiến xâm lược Ukraine của Nga cùng với việc Donald Trump quay trở lại Nhà Trắng đã làm thay đổi căn bản cục diện an ninh châu Âu. Không chỉ chiến tranh một lần nữa bùng phát tại châu Âu mà trật tự an ninh được thiết lập sau Chiến tranh Lạnh cũng đang dần sụp đổ. Với việc Trump tái đắc cử, vai trò của Mỹ trong liên minh xuyên Đại Tây Dương bị đặt dấu hỏi, khiến NATO không còn đảm bảo cam kết hỗ trợ như trước đây.

Dưới áp lực từ chính quyền Trump, các quốc gia châu Âu đã bị buộc phải đầu tư mạnh vào quốc phòng và ưu tiên hỗ trợ Ukraine. Tuy nhiên, điều còn thiếu là một cuộc thảo luận toàn diện về một chiến lược mới của châu Âu đối với Nga. Vì nếu không có sự thay đổi sâu sắc trong chế độ tại Moscow, hòa bình ở châu Âu sẽ không thể thành hiện thực.

Dưới thời Tổng thống Vladimir Putin, Nga đã trở thành một cường quốc theo chủ nghĩa xét lại, duy trì quyền lực thông qua chiến tranh và cô lập do những yếu kém nội bộ và thiếu cơ hội phát triển. Chính sự mong manh của chế độ này lại là nguyên nhân dẫn đến các hành động gây hấn cả trong nước lẫn bên ngoài. Đây là triệu chứng của một cường quốc đang suy thoái, cố gắng duy trì tàn dư của đế chế bằng vũ lực.

Châu Âu, đặc biệt là Đức, cần có một chiến lược trung và dài hạn để thúc đẩy sự thay đổi chính trị tại Nga, vì chỉ đơn thuần răn đe và cô lập sẽ chỉ làm cố kết thêm cấu trúc quyền lực hiện tại. Một thỏa thuận giữa Trump và Putin có thể mang lại một khoảng dừng trong chiến tranh, nhưng không thể đảm bảo hòa bình bền vững.

Putin sử dụng chiến tranh để củng cố quyền lực

Cuộc xâm lược Ukraine từ tháng 2/2022 là một nỗ lực của Putin nhằm tái định hình vai trò của Nga trong an ninh châu Âu. Trước đó, hệ thống Putin đã trải qua một cuộc khủng hoảng về tính chính danh trong các cuộc bầu cử Quốc hội và Tổng thống năm 2011/12, khi một bộ phận dân chúng yêu cầu có sự tham gia chính trị thực chất.

• “Đối với Putin, đây là thời điểm mà một phần xã hội đã từ bỏ ‘thỏa thuận ngầm’ giữa chính phủ và người dân – chấp nhận không tham gia chính trị để đổi lấy sự thịnh vượng ngày càng tăng.”

Với sự trở lại cương vị Tổng thống vào năm 2012, Putin cần một nguồn chính danh mới. Xung đột với phương Tây, đặc biệt là Mỹ, trở thành yếu tố trung tâm của một hệ tư tưởng được xây dựng có hệ thống, trong đó chiến tranh (hybrid) chống lại phương Tây trở thành chiến lược sống còn của chế độ.

Nga dùng năng lượng để thao túng châu Âu

Việc Nga sáp nhập Crimea năm 2014 là một công cụ quan trọng nhằm huy động xã hội theo hướng chính sách đế quốc. Tuy nhiên, sự phấn khích này không kéo dài, khi kinh tế trì trệ và mức sống giảm sút. Đó là lý do tại sao Putin quyết định tấn công toàn diện Ukraine vào năm 2022 để đánh lạc hướng dư luận khỏi những thất bại chính sách trong nước.

Chính sách xoa dịu của châu Âu, đặc biệt là Đức, chỉ khiến Putin thêm quyết đoán. Sự phụ thuộc của châu Âu vào khí đốt giá rẻ của Nga đã khiến Moscow tin rằng Berlin và Brussels sẵn sàng bỏ qua gần như tất cả để đổi lấy lợi ích kinh tế. Nhưng điều này không chỉ là một cái giá về năng lượng, mà còn là sự tha hóa của giới chính trị và kinh doanh châu Âu.

Mặc dù cuộc chiến tranh chớp nhoáng của Nga chống lại Ukraine đã thất bại, nhưng với việc Trump tái đắc cử, Putin đang tiến gần hơn đến các mục tiêu thực sự của mình: đẩy Mỹ ra khỏi châu Âu, thiết lập các vùng ảnh hưởng và giành quyền phủ quyết đối với các vấn đề an ninh châu Âu. Đây là những mục tiêu mà Putin sẽ không bao giờ từ bỏ, vì chúng không chỉ liên quan đến vị thế của Nga mà còn ảnh hưởng đến di sản cá nhân của ông.

Nga, Trung Quốc và Iran: Liên minh chống phương Tây

Chính quyền Trump có xu hướng nhượng bộ Nga trong vấn đề Ukraine, vì họ tin rằng Nga có thể là đối trọng với Trung Quốc và Iran. Tuy nhiên, cả ba nước này đều có chung một mục tiêu: chấm dứt sự thống trị toàn cầu của Mỹ và chuyển đổi trật tự quốc tế sang một hệ thống đa cực.

Sự phụ thuộc công nghệ ngày càng tăng của Nga vào Trung Quốc đã đẩy Moscow vào vị thế lép vế. Vì lý do kinh tế và ý thức hệ, Nga sẽ không bao giờ đối đầu với Trung Quốc.

Châu Âu và Ukraine đang trở thành những bên thua thiệt lớn nhất trong tình hình này, khi vẫn phụ thuộc nhiều vào sự đảm bảo an ninh từ Mỹ và là mục tiêu chính của các cuộc gây hấn từ Nga. Tin tưởng rằng Putin sẽ dừng cuộc chiến chống lại Ukraine và phương Tây để đổi lấy một số nhượng bộ là ảo tưởng. Giải quyết vấn đề Nga không chỉ đơn thuần là đảm bảo Ukraine không thua trong cuộc chiến này – mà còn phải làm suy yếu chế độ Putin một cách bền vững để có thể dẫn đến sự thay đổi chính trị từ bên trong.

Củng cố ảnh hưởng của châu Âu và cản trở Nga

Không có hy vọng rằng Nga sẽ tự tan rã – điều đó còn rất xa vời. Tuy nhiên, điểm yếu về kinh tế, công nghệ và nhân khẩu học của Nga phải bị khai thác thông qua việc tiếp tục và mở rộng các biện pháp trừng phạt. Điều quan trọng là Moscow phải nhận ra những giới hạn thực tế của sức mạnh quân sự của mình tại Ukraine.

Việc Liên minh châu Âu (EU) mời Ukraine, Moldova và Gruzia gia nhập là một bước đi quan trọng nhằm chống lại ảnh hưởng của Nga trong khu vực. EU cần đầu tư mạnh vào cơ sở hạ tầng, mở cửa thị trường và thiết lập các quan hệ đối tác an ninh để làm suy yếu vị thế của Nga trong các vùng ảnh hưởng truyền thống.

Bất kỳ hành động phá hoại nào của Nga đối với cơ sở hạ tầng châu Âu – như các vụ tấn công tại biển Baltic – cần bị trừng phạt trực tiếp. Châu Âu cũng cần gia tăng sự hiện diện quân sự trong khu vực này để đối phó với các hành động khiêu khích.

Ngoài ra, các cuộc tấn công mạng từ Nga không chỉ nên bị ngăn chặn mà còn cần có các phản đòn vào hạ tầng thông tin của Moscow. Về phía nội bộ nước Nga, cần duy trì các kênh liên lạc kỹ thuật số và tạo điều kiện cấp thị thực cho những người Nga bất mãn với chế độ Putin. Chính sách tự cô lập của Putin cần bị vô hiệu hóa bằng cách tiếp cận với tầng lớp tinh hoa Nga, những người đang chứng kiến sự suy thoái kinh tế của đất nước và không hài lòng với cuộc chiến.

Russia: Weaken the Putin system in the long term