Cách đây rất lâu, một vị hiệu trưởng tuyên bố, ông sẽ đuổi ngay tức khắc bất cứ học sinh nào dám viết hỗn về thầy cô trong trường. Vài tháng sau, khi gặp ông, tôi đã hỏi: "Thầy có đuổi thẳng cổ học sinh ấy, nếu nó là con ruột của thầy?".

Vị hiệu trưởng im lặng một lúc lâu rồi lúng túng: "Nhưng con tôi thì không thể hỗn hào như vậy được".

"Thầy có chắc rằng, kể cả đứa trẻ được giáo dục tử tế nhất, trong một phút giây bức xúc nào đó trong cuộc đời, lại không nói tục, chửi bậy hoặc thốt ra những lời thiếu kiểm soát không?" – tôi hỏi. Vị hiệu trưởng im lặng.

Khi coi vấn đề của người khác, như vấn đề của mình, người ta không thể xử lý ẩu, xử lý thiếu trách nhiệm.

Một đứa trẻ 9 tuổi bị xâm hại đến gãy răng, gãy tay, mà kẻ biến thái, dù đã có tiền án, lại được tại ngoại hầu tra, thì phản ứng giận dữ của số đông, là có thể hiểu được.

Đó là sự phẫn uất của những ông bố, bà mẹ luôn muốn bảo vệ con mình. Đó là sự phẫn nộ của những người muốn bảo vệ sự nghiêm minh của pháp luật và công lý.

Những người đang thực thi pháp luật, đương nhiên, không thể vận hành luật pháp với cảm xúc của một ông bố bà mẹ, mà phải hành xử tỉnh táo theo quy định.

Nhưng để bảo vệ người dân và công lý ở mức cao nhất, thì những người thực thi pháp luật lại phải biết đặt mình vào vị trí của những ông bố bà mẹ: Khi một con yêu râu xanh (lại đã có tiền án) được tại ngoại, thì biết bao nhiêu đứa trẻ khác có thể sẽ gặp nguy hiểm, biết bao ông bố mà mẹ phải lo lắng.

Nếu đứa trẻ khốn khổ gãy tay, gãy răng ấy, là con đẻ của các ông thực thi pháp luật, thì con yêu râu xanh kia có được tại ngoại và có được coi là tên tội phạm "không nguy hiểm" như phát ngôn của người có trách nhiệm cao ở Chương Mỹ?

Nếu cô gái trẻ bị sàm sỡ, cưỡng hôn trong thang máy, để rồi kẻ biến thái chỉ bị phạt 200 ngàn đồng, là con em của các vị quyền hành, thì liệu những quy định pháp luật hiện hành có nhanh chóng được thúc đẩy sửa đổi, theo hướng răn đe nghiêm khắc hơn?

Tình huống của vị hiệu trưởng năm xưa, có thể đặt ra cho chính những người đang thực thi công vụ ở Chương Mỹ.

Mấy năm trước, ông Giám đốc sở trẻ tuổi nhất nước ở Quảng Nam, con trai Bí thư tỉnh ủy, bị mất 3 con chim cảnh, tức thì cả một bộ máy thực thi công vụ đã vào cuộc. Kẻ trộm chim buộc phải đi con đường ngắn nhất đến vành móng ngựa.

Có nhiều người mỉa mai: 3 con chim thôi mà, có gì đâu mà ồn ào. Trong một xã hội thượng tôn pháp quyền thì trộm 3 con chim, hay cướp một cái áo, đều phải xử lý nghiêm theo quy định pháp luật.

Cái mỉa mai xuất hiện ở khía cạnh khác: Nếu 3 con chim của nhà quyền thế, mà được coi trọng hơn danh dự, nhân phẩm, sức khỏe của một đứa trẻ, thì thang giá trị xã hội chắc chắn bị đảo lộn một cách thô bạo nhất.

Chỉ khi, những người thực thi pháp luật, thấu cảm những nỗi đau đớn có thật của nhân dân, khi ấy, họ mới bảo vệ được nhân dân và công lý.

Một tên biến thái, có thể gây ra nỗi khiếp đảm cho một số ít người. Nhưng một bộ máy quyền lực thiếu trách nhiệm, thiếu năng lực, thiếu đạo đức, sẽ gây ra nỗi khiếp đảm cho rất nhiều người.